Melkkruid

Melkkruid (Glaux maritima) is een vaak lage enigszins vlezige plant met roze of lilakleurige bloemetjes. Aan de stengelbasis ontspringen ondergrondse uitlopers, waarop zich al in de zomer winterknoppen vormen. Na de bloei sterft de hele plant af, behalve die ondergrondse winterknoppen. Dat maakt melkkruid een beetje een vreemde snuiter want technisch gezien is het immers een overblijvende plant (de winterknoppen leven immers nog), maar botanisch gezien gedraagt hij zich als een eenjarige plant (de winterknoppen verschuilen zich). Op de bladeren zitten zoutklieren om overtollig zout af te voeren.

Die zoutklieren zijn handig om te overleven in een zilte omgeving. En daarom komt hij voor als kustplant aan de kusten van het noordelijk halfrond, maar hij weet zich ook staande te houden in de zoutsteppen die ver van de kust afliggen. In Nederland is melkkruid algemeen op de Waddeneilanden, maar hij wordt ook op het Friese polderland aangetroffen. Dat is weer een gevolg van de verzilting doordat de Friese bodem door verdroging inklinkt en zout water onder de dijken doorsijpelt.
Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Glaux, werd al door de Romeinse historicus Plinius gebruikt voor deze plant. Nu betekent het oud-Griekse woord glauxos zoiets als 'blinkende groenblauwe zee'. Vervolgens is het woord getransplanteerd om de grijsgroene kleur van de olijf mee te beschrijven en uiteindelijk is dat woord gebruikt om de groenige, groenblauwe tot grijze ogen van buitenlanders mee te omschrijven. Kortom: de Grieken probeerden de grijsgroene kleur van het melkkruid te duiden. Het tweede deel, maritima, zijn we al vaker tegengekomen en het betekent 'zee'.

Melkkruid is niet een zoutminnende plant die zich graag door vloed laat overspoelen. Daarom staat hij iets hoger dan de meeste andere zoutminnende planten. Van een regelmatige vloed moet melkkruid dus niets hebben, maar van een minder vaak voorkomende springvloed heeft hij geen last. Ook in droge duinvalleien treffen we melkkruid soms aan en kennelijk levert de zeewind daar dan voldoende zout op. Dat effect heeft zelfs de naam salt spray gekregen.

De plant werd ooit gegeten als salade, als groente meegekookt met andere groenten en in het zuur ingemaakt. Met een naam als melkkruid zou je verwachten dat deze plant zich ook zou lenen voor een medische toepassing. De moderne wetenschap heeft nog niet naar melkkruid omgekeken, maar vroeger kon men melkkruid wel gebruiken. De plant en de zaden werden ooit aangeraden om de afgifte moedermelk van vrouwen te bevorderen. Vee dat melkkruid vrat bleek plots opmerkelijk veel melk te geven. De wortel is zoet, werkt samentrekkend (astringent) en is vochtafscheidend (diureticum).